Friedrich Lorentz - niemiecki slawista i historyk, badacz języka, kultury materialnej i historii Kaszubów
Friedrich Lorentz urodził się 18.12.1870 r. w Güstrow w Meklemburgii. Do gimnazjum uczęszczał w Wismarze. Następnie kształcił się na uniwersytetach w Heidelbergu i w Lipsku, gdzie studiował językoznawstwo i slawistykę. W 1894 r. otrzymał tytuł doktora. Dwa lata później uzyskał prywatne stypendium umożliwiające mu przeprowadzenie gruntownych badań językoznawczych wśród Słowińców i tzw. Kabatków. Pierwsze wyniki prac opublikował w latach 1903–1905 w Petersburgu. Gdy osiadł jako nauczyciel w Kartuzach w 1904 r., był już w pełni ukształtowanym i uznanym w świecie nauki badaczem mowy kaszubskiej.
W 1907 r. Friedrich Lorentz wraz z Izydorem Gulgowskim, nauczycielem z Wdzydz Kiszewskich, poetą kaszubskim, jednocześnie publicystą, a z zamiłowania etnografem, założył w Kartuzach Verein fur Kaschubische Volkskunde ( Towarzystwo Ludoznawstwa Kaszubskiego), którego członkami zostali tacy zasłużeni działacze kaszubscy, jak lekarz i poeta Aleksander Majkowski czy też bankowiec Franciszek Kręcki.
Poza członkami – osobami prawnymi, jak np. władze samorządowe – akces do Towarzystwa zgłosił gdański Kunstverein – Towarzystwo Sztuk Pięknych (od 1909 r.). Na zasadzie wzajemności do Kunstverein wstąpiła żona I. Gulgowskiego,
zamiłowana malarka. Miano jej zorganizować w Refekarzu ojców kartuzów wystawę jej prac. Z różnych względów nie doszła ona do skutku.
W latach 1911 – 1912 Lorentz współpracował z czasopismem „Gryf”, którego siedziba w tamtym czasie została przeniesiona z Kartuz do Gdańska. Ponadto podjął współpracę z założonym przez Aleksandra Majkowskiego w Gdańsku, w sierpniu 1912 r. Towarzystwem Młodokaszubów. Na prośbę członków tegoż towarzystwa opracował „Zarys ogólnej pisowni i składni pomorsko – kaszubskiej”.
W 1920 r. został członkiem Instytutu Zachodnio – Słowiańskiego w Poznaniu, a w pięć lat później – członkiem korespondentem Akademii Nauk w Leningradzie. W dwudziestoleciu międzywojennym głównymi wydawcami prac Friedricha Lorentza były polskie oficyny wydawnicze. W 1923 r. ukazała się w Poznaniu jego praca zatytułowana „Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskim”, a w kilka lat później – „Gramatyka pomorska” (wznowiona przez Ossolineum w latach 1958 – 1962).
W 1924 r. wydano w Krakowie „Teksty pomorskie (kaszubskie)”, a w 1934 r. Instytut Bałtycki w opracowanej wtedy pracy zbiorowej pt. „Kaszubi, kultura ludowa i język” zamieścił „Zarys etnografii kaszubskiej” Friedricha Lorentza. W Berlinie w 1926 r. Friedrich Lorentz wydał dwie publikacje: „Geschichte der pomoranischen (kaschubischen) Sprache” i „Geschichte der Kaschuben” (ta druga została nieprzechylnie przyjęta przez Kaszubów). Friedrich Lorentz zmarł w Sopocie 29 marca 1937 r.
(oprac. B. Kąkol)
Zob. Jadwiga Zieniukowa, Lorentz Friedrich Wilhelm, [in:] Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego (dalej cyt. SBPN), t. 3, red. Zbigniew Nowak, Gdańsk 1997, s. 80–82; Władysław
Pniewski, Życie i dzieło dra Fryderyka Lorentza, Rocznik Gdański, t. 12: 1938, s. 156–174; Józef Borzyszkowski,
Dr. Friedrich Lorentz (1870–1937), Mecklenburger aus Güstrow, der hervorragdenste
Forscher der kaschubischen Sprache, Stier und Greif. Blätter zur Kultur- und Landesgeschichte in
Mecklenburg-Vorpommern, Jg. 12: 2002, s. 137–142; idem, Friedrich Lorentz wśród Kaszubów między
Polską a Niemcami, [in:] Nazwy i dialekty Pomorza dawniej i dziś, t. 3, red. Róża Wosiak-Śliwa,
Gdańsk 2000, s. 111–123.
