Artykuły historyczne

Szczegóły

Nadanie praw miejskich i herbu - 1923 rok

 Po zakończeniu działań wojennych w 1918 r. powstało niepodległe państwo polskie. Tereny Kaszub przyłączone zostały do Polski dopiero w 1920 roku. Do Kartuz Polska powróciła wraz z przybyciem „błękitnej armii” generała Józefa Hallera , który dokonał później historycznych zaślubin Polski  z morzem w Pucku. Błękitny generał  był owacyjnie witany przez mieszkańców Kartuz i okolic, 11 lutego 1920 r.

Szczegóły

Utworzenie powiatu kartuskiego


W latach 1814-1815 w państwie pruskim przeprowadzona została reforma administracyjna, która objęła także prowincję Prusy Zachodnie, w skład, której wchodziła ziemia kartuska. W myśl rozporządzenia rejencji gdańskiej z dnia 25 maja 1818 r. nastąpił rozpad gdańskiego okręgu rejencyjnego na osiem powiatów w tym  na powiat kartuski. Ustanowiony powiat obejmował swymi granicami 1397 km2 i należał pod względem terytorialnym do największych w rejencji gdańskiej. Graniczył na północy z powiatem wejherowskim, na południu z kościerskim, na wschodzie z powiatem Gdańskie Wyżyny na zachodzie zaś z powiatami prowincji pomorskiej: bytowskim, lęborskim i niewielkim skrawkiem słupskiego.  Powiat kartuski dzielił się administracyjnie na 13 gmin, których siedziby znajdowały się w Baninie, Chmielnie, Goręczynie, Kamienicy Szlacheckiej, Kartuzach (miasto i wieś), Przodkowie, Parchowie, Sianowie, Sierakowicach, Stężycy, Sulęczynie i Żukowie. Tereny powiatu kartuskiego zostały podzielone na jednostki gminne i majątki ziemskie. Łącznie były to tak zwane okręgi urzędowe.

Szczegóły

100 lecie miasta Kartuzy

Rok 2023 jest szczególny. W tym roku świętujemy bowiem stulecie nadania praw miejskich Kartuzom.W początkach  XIX wieku w wyniku pruskiej reformy administracyjnej przeprowadzonej po wojnach napoleońskich w latach 1815-1819 Kartuzy stały się powiatem.  W 1823 r. nastąpiła kasata zakonu kartuzów, w następstwie czego doszło do parcelacji nieruchomości folwarku klasztornego. Nastąpiła realna możliwość osiedlenia się większej ilości ludzi i planowej zabudowy Kartuz.Powstawały różne urzędy administracji powiatowej, na które sprowadzono urzędników z innych części Prus. Z jednej strony widoczny był rozwój Kartuz (połączenia drogowe, kolejowe z Lęborkiem, Kościerzyną, Pruszczem Gdańskim, budowa szkół). Z drugiej nasiliła się germanizacja.  W 1905 r. zamknięto polskie szkoły, a w istniejących zabroniono dzieciom mówić po polsku, zmuszając je do nauki niemieckiego. Stąd też latem w 1906 r. wybuchł na Pomorzu ogólny strajk szkolny, w którym brało udział ponad 40 tys. dzieci. Na rodziców i dzieci spadły ogromne kary. 

Na mocy podpisanego w dniu 29 czerwca 1919 roku Traktatu Wersalskiego cały teren powiatu kartuskiego został przejęty przez powstałe w 1918 r. państwo polskie. Dnia 8 lutego 1920 roku do Kartuz wkroczyło wojsko polskie – 1 Pułk Ułanów Krechowieckich. Wkraczających żołnierzy na rynku kartuskim powitał w imieniu mieszkańców starosta kartuski Emil Sobiecki. W tym dniu zakończył się pruski zabór trwający blisko 148 lat.  Z okazji tych wydarzeń znana kartuska poetka Teodora Kropidłowska napisała wiersz Żyj nam, Polsko! Żyj nam, dostojny nasz Jenerale!.W lutym 1920 roku władze niemieckie opuszczały Kartuzy, zaś urząd gminy zdawał z ich strony ówczesny zastępca naczelnika gminy Altman. Ze strony polskiej urząd przejmował Józef Masełkowski (późniejszy burmistrz Kartuz).

Szczegóły

 

Historia dla ziemi kartuskiej została utrwalona w źródłach pisanych z początkiem XIII wieku[1], kiedy to Pomorze podlegało władzy książętom piastowskim urzędującym w Krakowie. W tym to okresie obszar obecnych Kartuz stanowił pogranicze trzech księstw świeckiego, gdańskiego i tczewskiego[2] i był terenem zalesionym i bezludnym. Z chwilą zajęcia przez Krzyżaków północnej części Pomorza Gdańskiego w 1308 roku[3] ziemia kartuska znalazła się w granicach komturstwa gdańskiego i gniewskiego[4]. Bezkresne pustkowie w XIV w.  osiedlili zakonnicy kartuzi. Stąd też dzieje Kartuz aż do XIX wieku były tożsame z losami mnichów kartuskich. Dzieje Kartuz w tym powiatu kartuskiego można podzielić na pięć okresów historycznych: czasy książąt pomorskich (1178-1308) czasy panowania zakonu krzyżackiego (1308 – 1466), czasy przynależności do Królestwa Polskiego (1466-1772), zabór pruski (1772-1920) i powrót do Polski w 1920 r.

Szczegóły

Józef Masełkowski

Komisaryczny naczelnik/wójt Kartuz, który 8 lutego  w 1920 roku przejął administrację polską. Przed uzyskaniem przez Kartuzy praw miejskich pracował w Urzędzie Gminy. Przygotowywał najpilniejsze formalności i był za nie odpowiedzialny. Prowadził skomplikowaną korespondencję w imieniu Zarządu Gminy Kartuzy, a pamiętać należy, że w tym  czasie funkcjonowała Rada Gminy.Rada Miejska powstała 17 kwietnia 1923 r. jej pierwszym przewodniczącym został Ignacy Cylkowski.

 

Szczegóły

Prezydent RP Lech Kaczyński przybył do Kartuz 10 lutego 2010 roku na zaproszenie władz gminy Kartuzy z ówczesną panią Burmistrz Mirosławą Lehman na czele. Podczas spotkania na Rynku Prezydent otrzymał podziękowania od kartuskich zapaśników. Lech Kaczyński został też honorowym członkiem klubu GKS Cartusia.  Prezydent przybył do Kartuz  w ramach obchodów dziewięćdziesiątej rocznicy  Zaślubin Polski z morzem. Lech Kaczyński podczas wizyty w Kartuzach pochwalił Kaszubów za kultywowanie swoich tradycji i języka oraz niezapominanie, że są również Polakami. Powiedział: